Tradycje katowickiej osady sięgają XVI wieku, lecz próżno szukać tu zabytków z tamtego okresu. Historyczne budynki teatru śląskiego i hotelu Monopol należą do najbardziej zabytkowych gmachów Katowic, które prawa miejskie otrzymały dopiero w roku 1865, co było związane z gwałtownym rozwojem przemysłowym.

Na początku XX wieku został otwarty nowy dworzec kolejowy, a Arnold Lustig, właściciel słynnej kawiarni Café Central funkcjonującej nieopodal, odkupił należącą do braci Ollendorfów willę i na działce u zbiegu ulic Dyrekcyjnej i Dworcowej postawił w 1903 roku hotel.

Budynek, zaprojektowany przez Ludwika Goldsteina, szybko stał się najbardziej reprezentacyjnym hotelem Katowic. Na wystawie hotelarskiej w Bytomiu, w 1904 roku, zdobył złoty medal i nagrodę ufundowaną przez Księcia Pszczyńskiego. Znajdowały się w nim trzy restauracje, hotelowa piekarnia i pralnia. Na każdym piętrze była łazienka, co w ówczesnej Europie stanowiło wyznacznik hotelowego luksusu. W połowie lat 30. XX wieku Monopol był najdroższym hotelem w Katowicach (doba kosztowała 5,50 złotego).
Prawdziwego splendoru przyniosło Monopolowi wesele światowych sław ówczesnego parnasu: śpiewaka Jana Kiepury i węgierskiej gwiazdy filmowej Marty Eggerth, które odbyło się w hotelowej restauracji jesienią 1936 roku. Legenda głosi, że w trakcie przyjęcia wielki tenor wyszedł na balkon i zaśpiewał dla zgromadzonych przed hotelem tłumów.

W przeszłości zatrzymywali się tu także inni sławni artyści: Karol Szymanowski (jeden z apartamentów jest poświęcony w sposób szczególny pamięci wielkiego polskiego kompozytora), wirtuoz fortepianu Artur Rubinstein, a także Tadeusz Boy-Żeleński czy Eugeniusz Bodo.

Gościem Monopolu był także młody francuski kapitan Charles de Gaulle, w latach 1919/1921 obserwator przebiegu plebiscytów decydujących o włączeniu ziem śląskich do Polski, w nowym porządku Europy po I wojnie światowej.

Po drugiej wojnie światowej, w Polsce pod rządami komunistów, los nie był już tak łaskawy dla hotelu. Pod koniec lat 40. budynek zaczęto wykorzystywać do celów biurowych. Nadal jednak funkcjonowały zarządzane przez Orbis lokale gastronomiczne, a na parterze miały siedziby m.in. salon antyków i biuro podróży. W połowie lat 80. XX wieku został ostatecznie zamknięty.

W 2001 roku gmach kupili bracia Likusowie, którzy zgodnie z zasadami grupy Likus. Hotele i restauracje, skupiającej obiekty o wielkiej wartości historyczno-kulturowej, przywrócili mu świetność czasów międzywojnia. W trakcie gruntownych prac konserwatorskich odkryto interesujące przedstawienie słońca przy bramie głównej oraz doskonale zachowaną mozaikę podłogową przy recepcji. Luksusowy hotel został ponownie otwarty jesienią 2003 roku, w 101 lat od przyjęcia pierwszych gości.

Do Monopolu na nowo przyjeżdżają światowe sławy. W dzisiejszych czasach gośćmi hotelu były piłkarskie reprezentacje Anglii z Davidem Beckhamem i Portugalii z Christiano Ronaldo, a także gwiazdorzy rocka (m. in. zespół Deep Purple czy Phill Collins z zespołem Genesis).

W hotelu tradycyjnie stają słynni wykonawcy muzyki poważnej, ze względu na długotrwałą współpracę Hotelu Monopol z Narodową Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia oraz Filharmonią Śląską.