"Hotel Królewski", "Motel Lazurowy", "Pensjonat pod Lipą", "Schronisko młodzieżowe Arkadia" to tylko niektóre z powszechnie używanych oznaczeń obiektów hotelarskich. Różnorodność w kształtowaniu nazewnictwa powyższych obiektów nie oznacza wcale, że ich dobór może odbywać się w sposób zupełnie dowolny. W szczególności ochronie prawnej poddane są nazwy i oznaczenia kategorii obiektów hotelarskich
Nazwy rodzajów i oznaczenia kategorii obiektów hotelarskich
Ustawa z 29 sierpnia 1997 roku o usługach turystycznych (dalej "Ustawa") wymienia osiem rodzajów obiektów hotelarskich. Są nimi: hotele, motele, pensjonaty, kempingi (campingi), domy wycieczkowe, schroniska młodzieżowe, schroniska oraz pola biwakowe. Dodatkowo wybranym obiektom hotelarskim przyznaje się kategorie oznaczone gwiazdkami lub cyframi rzymskimi.
Wymagania dla poszczególnych rodzajów i kategorii obiektów hotelarskich w zakresie m.in. wyposażenia oraz zakresu świadczonych usług określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 19 sierpnia 2004 roku w sprawie obiektów hotelarskich i innych obiektów, w których są świadczone usługi hotelarskie. Zaszeregowania obiektów hotelarskich do poszczególnych rodzajów i przyznanie określonej kategorii, w zależności od rodzaju obiektu hotelowego, następuje w drodze decyzji administracyjnej, wydawanej przez marszałka województwa bądź wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Wypełniając postanowienia Ustawy, przedsiębiorca przed rozpoczęciem świadczenia usług hotelarskich zobowiązany jest do uzyskania decyzji w przedmiocie zaszeregowania obiektu do odpowiedniego rodzaju i kategorii. Przyznanie przedsiębiorcy odpowiedniej decyzji oznacza m.in. możliwość posługiwania się w sposób legalny określoną w decyzji kategorią i nazwą rodzajową. Nazwy rodzajów i oznaczenia kategorii obiektów hotelarskich podlegają ochronie prawnej i mogą być stosowane wyłącznie w odniesieniu do obiektów hotelarskich.
Zgodnie z powyższym, prawo do nazwy i kategorii obiektu hotelarskiego przysługuje tylko temu przedsiębiorcy, który uzyskał decyzję w sprawie zaszeregowania obiektu do odpowiedniego rodzaju i odpowiedniej kategorii. Posługiwanie się nazwą hotel, motel czy pensjonat pomimo braku niezbędnej decyzji lub niezgodnie z jej treścią będzie działaniem bezprawnym, które w określonych przypadkach może rodzić negatywne konsekwencje. Stwierdzenie w odpowiednim postępowaniu, iż obiekt hotelarski przestał spełniać wymagania dla danego rodzaju i kategorii, skutkuje zmianą rodzaju lub kategorii obiektu bądź uchyleniem decyzji o zaszeregowaniu obiektu do danego rodzaju.
Przede wszystkim jednak używanie nazw rodzajowych lub określanie kategorii obiektów w związku ze świadczeniem usług hotelarskich bez decyzji lub niezgodnie z jej treścią stanowi wykroczenie sankcjonowane karą grzywny do 5000 zł albo karą ograniczenia wolności.
"Hotelik, motelik, pensjonacik"
W praktyce kontrowersje może budzić możliwość posługiwania się zdrobnieniami nazw podlegających ochronie. Często zdarza się, iż przedsiębiorcy posługują się oznaczeniami obiektów hotelarskich w postaci zdrobnień takich jak "hotelik", "motelik" czy "pensjonacik", które wprost nawiązują do prawnie chronionych nazw rodzajowych obiektów hotelarskich "hotel", "motel", "pensjonat".
W myśl wytycznych Ministerstwa Gospodarki posługiwanie się zdrobnieniami jest działaniem, które może wprowadzać potencjalnych klientów w błąd co do rodzaju lub kategorii obiektu hotelarskiego. Z informacji zamieszczonych na stronach internetowych Głównego Inspektoratu Inspekcji Handlowej (GIIH) wynika, iż Wojewódzkie Inspektoraty Inspekcji Handlowej w ślad za wytycznymi Ministerstwa Gospodarki w niektórych przypadkach uznawały, iż posługiwanie się przez przedsiębiorców zdrobnieniami nazw prawnie chronionych jest działaniem wprowadzającym w błąd potencjalnych klientów.
Konsekwencją stwierdzenia nieprawidłowości w tym zakresie było kierowanie przez organy inspekcji wniosków do sądów o ukaranie właścicieli tak oznakowanych obiektów za wykroczenie z art. 601 § 4 pkt 2a kodeksu wykroczeń, sankcjonującego używanie oznaczeń mogących wprowadzić klientów w błąd co do rodzaju lub kategorii obiektu hotelarskiego. W tym miejscu należy wskazać, iż znane są w praktyce orzeczenia sądów, zgodnie z którymi posługiwanie się zdrobnieniami nazw obiektów hotelarskich nie może być kwalifikowane jako działanie wprowadzające potencjalnych klientów w błąd przy założeniu, iż obiekt ten spełnia wszelkie wymagania sanitarne i przeciwpożarowe oraz minimalne wymagania dotyczące innych obiektów hotelarskich wskazane w Rozporządzeniu.
Z drugiej strony, znane są również orzeczenia sądów skutkujące uznaniem, iż posługiwanie się zdrobnieniami jest jednak działaniem wprowadzającym potencjalnych klientów w błąd. Zgodnie z powyższym w posługiwaniu się zdrobnieniami nazw prawnie chronionych należy zachować daleko posuniętą ostrożność w oczekiwaniu na ukształtowanie się jednolitej linii orzecznictwa.
Dowolność oznaczeń
Przedsiębiorcy świadczący usługi hotelarskie mogą do oznaczenia obiektów hotelarskich, obok nazw rodzajowych określonych w Ustawie, stosować również dodatkowe oznaczenia. Co do zasady nazwa dodatkowa może być obrana w sposób dowolny, co oznacza, iż przedsiębiorcy posiadają swobodę w wyborze pomiędzy nazwami rzeczowymi, osobowymi, fantazyjnymi i mieszanymi. Nie istnieją również jakiekolwiek przeszkody, aby nazwa dodatkowa obrana została w dowolnym języku obcym.
Trzeba jednak pamiętać o tym, iż w konkretnej sytuacji oznaczenie przedsiębiorstwa może być uznane za czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu ustawy z 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Stanie się tak w przypadku, gdy oznaczenie przedsiębiorstwa (obiektu hotelarskiego) będzie wprowadzało klientów w błąd co do jego tożsamości, poprzez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu, który był uprzednio używany do oznaczenia innego przedsiębiorstwa. Podstawowe znaczenie ma zatem pierwszeństwo używania oznaczenia stosowanego przez przedsiębiorcę w obrocie.
W przypadku ewentualnego sporu pomiędzy podmiotami używającymi tego samego oznaczenia, sąd dokona ustaleń, który podmiot pierwszy zaczął używać kwestionowanej nazwy i czy używanie tejże nazwy odpowiadało prawu. Powszechnie przyjmuje się, iż miarodajna do stwierdzenia pierwszeństwa używania nazwy na rynku jest data rejestracji przedsiębiorcy w rejestrze. Należy mieć również na względzie, iż używanie przez podmiot zarejestrowany później nazwy przedsiębiorstwa już istniejącej w obrocie nie oznacza wcale, że sąd w każdym przypadku nakaże takiemu przedsiębiorcy podjęcie stosownych środków zapobiegających. W praktyce często dochodzi do sytuacji, w której na tym samym rynku działają dwa (lub więcej) podmioty posługujące się tą samą nazwą.
Odnosi się to przeważnie do nazw powszechnie uznawanych za popularne, które nawiązują często do nazw geograficznych, w tym regionalnych, np. "Hotel Polonia", "Pensjonat Wisła" itp. W rezultacie, odpowiedź na pytanie, czy posługiwanie się przez przedsiębiorcę nazwą już istniejącą w obrocie stanowi czyn nieuczciwej konkurencji, musi być poparte szczegółową analizą indywidualnego przypadku. Należy również wspomnieć, iż nazwa indywidualizująca przedsiębiorstwo jest dobrem osobistym podlegającym ochronie zgodnie z ogólnymi zasadami opisanymi w art. 24 w zw. z art. 43 kodeksu cywilnego.
W związku z powyższym osoba, której dobro prawne zostało zagrożone lub naruszone cudzym działaniem, posiada uprawnienie do żądania m.in. zaniechania tych działań lub dokonania czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia lub złożenia oświadczenia odpowiedniej treści i formie jak, również dochodzenia naprawienia wyrządzonej szkody.
(-)Krzysztof Karp
autor; Krzysztof Karp Aplikant radcowski w Kancelarii Prawnej "C&K Kowalewski i Wspólnicy" sp.k. , Jarosław Kowalewski Radca prawny oraz wspólnik zarządzający Kancelarii Prawnej "C&K Kowalewski i Wspólnicy" sp.k.